Siyasi münasibətlərin və ya milli diplomatiyanın mühüm məqamları mütləq elmi araşdırmaların və peşəkar müzakirələrin mövzusuna çevrilməlidir. Milli siyasi düşüncə belə formalaşır. Təbii ki, media ictimai-siyasi stereotiplərin formalaşmasında aparıcı qüvvədir. Lakin sabit siyasi mövqe və “milli düşüncə”nin bünövrəsi müstəsna olaraq akademik tədqiqatlar vasitəsilə formalaşır. Yada salaq ki, sabit və dayanıqlı inkişafın əsasları məhz bu səviyyədə qoyulur.
Azreform.info AZƏRTAC istinadən xəbər verir ki, bu barədə politoloq Asif Adilin “Diplomatik münasibətlərin yeni paradiqması” adlı məqaləsində deyilir. Həmin yazını təqdim edirik.
Məhz yuxarıda qeyd olunan kontekstdə mən ölkəmizin müasir siyasi və diplomatik həyatından çox əlamətdar bir hadisəyə qayıtmaq istərdim. Noyabrın 27-də ABŞ-ın dövlət katibi Entoni Blinken Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevə zəng edib. Qısa, lakin çoxmənalı olan bu telefon danışığı zamanı baş verən dialoq Azərbaycanın milli diplomatiyasının paradiqmasını kökündən dəyişir.
Onu da deyim ki, bu hadisəni adekvat qiymətləndirmək və vətəndaşın siyasi şüurunda möhkəm yerləşdirmək üçün sadəcə olaraq bir neçə xəbər verilişi və ya jurnalist yazıları ilə kifayətlənmək yolverilməzdir. Bu cür hadisələr unudulmamalıdır, onları sadəcə masa təqviminin tərs səhifələrində saxlamaq olmaz. Bəli, 5-10 publisistik məqalə, 3-5 veriliş siyasi hadisə yarada bilər, ancaq cəmiyyətin siyasi şüurunda yeni semantik paradiqmaların fiksasiyası yalnız uzunmüddətli və sistemli işlərlə mümkündür. İnformasiya və analitik maşın dayanmadan işləməlidir.
Bununla belə, bu telefon zəngindən yalnız iki fraqmenti xatırlayaq:
- Prezident İlham Əliyev telefon danışığı zamanı qeyd etdi ki, ABŞ-ın Azərbaycanla bağlı son bəyanatları və atdığı addımlar Azərbaycan-Amerika münasibətlərinə ciddi ziyan vurub;
- Dövlət katibi Blinken münasibətləri normallaşdırmaq üçün ABŞ dövlət katibinin köməkçisi Ceyms O'Brayen-in dekabrda Azərbaycana səfərinə icazə istəyib. Prezident İlham Əliyev bu təkliflə bir şərtlə razılaşdı: bu səfərdən sonra Azərbaycanın yüksək rütbəli məmurlarının ABŞ-a səfərinə qoyulan əsassız qadağa aradan qaldırılsın. Dövlət katibi Blinken bunu qəbul etdi.
Bu informasiya fraqmentinin çox qısa məzmun təhlili belə, milli diplomatiyanın yeni paradiqmasının əsas konsepsiyalarını formalaşdırmaq üçün kifayət edə bilər. Azərbaycan Prezidentinin mətbuat xidmətinin mesajının kontekstinə diqqət yetirin: “ABŞ-ın atdığı addımlar Azərbaycan-Amerika münasibətlərinə ciddi ziyan vurub”, “Dövlət katibi Blinken köməkçisinin səfəri üçün icazə istəyib”, “Prezident İlham Əliyev dövlət katibinin təklifi ilə bir şərtlə razılaşdı”. Bu konkret halda əsas və hətta semantik anlayışlar bunlardır: “ABŞ münasibətləri korlayır” (məzəmmət), “ABŞ dövlət katibi icazə istədi” (ölkənin statusunu təcrid edərək) və “Prezident İlham Əliyevin bir şərti” (münasibətin şərtlərini müəyyən etmək üçün).
İndi isə, yeri gəlmişkən, xatırladaq ki, söhbət açıq və birmənalı şəkildə dünya liderliyi statusuna iddialı olan bir ölkə ilə münasibətlərdən gedir. Jarqon üçün üzr istəyirəm, amma sadəcə demək istəyirəm: “Əla, uşaqlar”. Məhz bunlar insanın öz ölkəsində qürur hissini formalaşdıran məqamlardır. Ona görə ki, siz prezidentin açıq şəkildə və heç bir şəraitdən asılı olmayaraq həm ölkənin milli maraqlarını, həm də bu ölkənin vətəndaşlarının mənafeyini qoruyan bir ölkənin vətəndaşısınız.
Təbii ki, bu ritorika milli diplomatiya paradiqmasını dəyişir. Azərbaycan Prezidentinin hələ 2011-ci ildə Dünya Azərbaycanlılarının III Qurultayında dediyi “Bizim diplomatiyamız hücüm diplomatiya olmalıdır!” sözlərini xatırlatmaq yerinə düşərdi. Elə həmin çıxışında dövlət başçısı prinsipial olaraq vurğuladı: “Bizim diplomatiyamız müdafiə xarakterli, özünümüdafiə xarakterli olmamalıdır. Hücum diplomatiyamız öz nəticəsini verir. Xüsusən də nəzərə alsaq ki, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsində haqlı və zərərçəkmiş tərəf bizik, o zaman təbii ki, bizim arqumentlərimiz daha ciddi və daha ağırdır”.
İndi, illər sonra çox şey aydın olur, bir çox tapmacalar yerinə düşür. Prezident İlham Əliyevin siyasətinin ardıcıllığının məntiqi aydın görünür. Son dərəcə aydın olur ki, siyasətdə, xüsusən də böyük siyasətdə təsədüfü heçnə olmur.
